دور تسلسل تصمیمات هیجانی برای سدکُهک در سیستان

عباس نورزائی

مرحوم سیدرضا سیدحسینی، از بزرگان و موثقین سیستان برایم نقل کردند که: «وقتی دولت محمدرضاشاه، قصد احداث سد کهک بر روی شاخه‌ی سیستان را با هدف انشعاب آب به کانال آذر به منظور آبیاری اراضی خزیمه‌آباد(اراضی غصب شده‌ی خاندان علم) داشت، جمعی از بزرگان و مطلعین سیستان مقاومت کردند و استدلال نمودند که بستن این سد، باعث خواهد شد که به دلیل فاصله ی اندک با شاخه‌ی پریان مشترک، سهم آب‌بری آن شاخه که عمدتاً آب آن را افغانستان استفاده می‌کند، بیشتر خواهد شد، اما برای آنها تنها و تنها تأمین آب آنجا مهم بود و به منافع عامه‌ی مردم سیستان توجهی نداشتند.»

 

این سد با اعتبار قابل توجهی در سال 1333 احداث شد و از کانال آذر هم هیچ موقع نتوانستند آبی به اراضی هدف، انتقال دهند.

با گذشت 24 سال از آن اقدام، با وقوع انقلاب اسلامی در سال 1357 و باز شدن فضای سیاسی به نفع مردم، خواسته‌ی مردم توسط مسئولین اجابت شد و با حفر یک کانال کنارگذر، عملاً سد کهک، کنار گذاشته شد و آب رودخانه به‌طور مستقیم و بدون هیچ مانعی از طریق این کانال، جریان می‌یافت.

 

هنوز 13 سال از این واقعه‌ی عمرانی نگذشته بود که سیلی عظیم حادث شد که به قول معمرین سیستان به آن «نوح کَلو» گفته شد و بنابه گزارشات وزارت نیرو، با دبی 6000 مترمکعب در ثانیه، غرّان و خروشان بر اریکه‌ی اراضی کشاورزی و مساکن منطقه، تکیه زد و قریب 12000 خانه، جاده‌ها و تأسیسات دیگر منطقه را تخریب کرد و این در حالی اتفاق افتاد که دبی شاخه‌ی سیستان معادل 1000 مترمکعب در ثانیه برآورد می‌شود.

با وقوع این سیل، عده‌ای را اعتقاد بر آن قرار گرفت که یکی از علل هجوم سیل به اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی، کنار گذاشتن سد کهک بوده است. از سویی مشاورین و کارشناسان وزارت نیرو نیز بر آن صحه گذاشته، مبادرت به احداث سدی با عنوان «کافِردَم» در امتداد سدکهک با هزینه‌های میلیاردی نمودند.

درست شش سال بعد از احداث کافردم، از سال 1376 خشکسالی مزمن بر سیستان حکفرما گردید و این شرایط نیز دور تسلسل تصمیمات بی‌ریشه و هیجانی را کامل کرد و عنوان شد که در این شرایط، اندک آبی که در رودخانه جریان دارد، به سمت رودخانه‌ی پریان مشترک می‌رود، بنابراین باید باز سدکهک را رها کنیم و همان «کافردم» که میلیاردها ریال بر گُرده‌‌ی مردم و دولت هزینه گذاشته است، تخریب و خاک آن را بر توبره‌ی تصمیمات لحظه‌ای گذاشتند.

آیا باز هم تاریخ تکرار خواهد شد؟