سرابی به اسم «آب‌های ژرف»/ باز هم «سیستان»، آزمایشگاه دولت(قسمت اول)
یادداشت: عباس نورزائی
ماجرا از آنجا شروع شد که سیستان را به دسیسه‌ی انگلیس، دو حصه کردند و حوزه‌ی آبریز هیرمند از حوزه‌ی آبخیز آن جدا ماند. حالا دو کشور، مدعی بهره‌برداری از آب هیرمند هستند، طبیعی است که آن کشوری که در بالادست جریان آب قرار دارد، توهم مالکیت آن را نیز داشته باشد و اینک در پایین‌دست، یعنی سیستان ایران، قطعی جریان آب هیرمند، پدیده‌ای است که بعد از آن همواره رخ می‌نماید.
برای پاسخ به این تزلزل آبی، زمانی از مشاورین ایتال‌کنسول خواسته می‌شود تا در مورد آب‌های زیرزمینی، مطالعاتی را انجام دهد و حفاری چند چاه گمانه، با عمق (تا 300 متر) انجام شده و گزارش مأیوس‌کننده‌ای را در آرشیو مطالعات فراوان صورت گرفته در سیستان، برجای می‌گذارند.
با پیروزی انقلاب اسلامی، رویکرد تسهیل در بهره‌برداری از آب‌های سطحی با ادامه‌ی طرح احداث سد چاه‌نیمه، سد سیستان و شبکه‌ی انتقال آب به وسیله‌ی کانال‌های بتنی ادامه یافته و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، اما نوسانات آبی و عدم تثبیت حقابه‌ی سیستان، هم‌چنان بر طبل بی‌تابی و عطش سیستان می‌کوبد.
و این دغدغه‌ی دائمی سیستانیان، گاه مورد بهره‌برداری‌های سیاسی قرار می‌گیرد. کسی برای اخذ رأی از مردم، ذهن آنان را به اکتشافی توهمی جلب می‌کند و مدعی می‌شود که رودخانه‌هایی زیر زمین در سیستان جاری است و مسئولین متعددی را نیز بکار می‌گیرد تا به اثبات آن بپردازند. اینکه در سفیدآبه، در چاهی، آب این رودخانه‌ی جاری، قابل رؤیت است، اما یافته‌های علمی چنین ادعایی را نتوانست تایید نماید.
سطح چاه‌نیمه‌ها را افزایش دادند، اما دغدغه‌ی حقابه، هم‌چنان بر اذهان سیستانیان مثل پتک می‌کوبد. وکیلی در پاسخ به اعتراض مردم به اجرای خط دوم انتقال آب زابل به زاهدان، چنین می‌گوید: «همه‌ی شهرهای استان را دولت از دریای عمان، آبرسانی می‌کند. اجرای این خط لوله، انتقال آن آب را به صورت معکوس از زاهدان به زابل، تسریع خواهد کرد.». با طرح این موضوع، سرابی دیگر جلوی چشمان منتظر آب مردم سیستان، قرار می‌گیرد. انتقال آب شرب از دریای عمان!
عمر خشکسالی مزمن و بی سابقه‌ی سیستان به دو دهه می‌رسد. طرح آبیاری دشت سیستان و انتقال آب با لوله به 46 هزار هکتار از زمین‌های زراعی تصویب و به مرحله‌ی اجرا می‌رسد تا شاید بخشی از آلام مردم رنج‌دیده‌ی سیستان، التیام یابد، اما باز هم عدم تثبیت حقابه، این طرح عظیم و سرمایه‌بر را نیز در هاله‌ای از نومیدی قرار داده است.
مردم تشنه‌ی سیستان طی سالیان متمادی در دام دسیسه‌های متعدد دشمن گرفتار آمده و هر از چندی به امید یافتن آب، به سراغ سرابی دیگر رفته‌اند و این بار به آنان سرابی به نام «آب‌های ژرف»، نشان داده می‌شود.
گفته می‌شد، طرح اکتشاف آب‌های ژرف از اعماق زمین، قرار است با کمک محققان روس در ایران اجرایی شود تا راهکاری برای بحران کم‌آبی و ت‌مین آب کشور باشد.
چندی پیش نیز هیئت‌وزیران با صدور بخشنامه‌ای در 11 مرداد ماه، مبلغ 250 میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات مدیریت بحران برای تأمین آب‌شرب اضطراری استان سیستان و بلوچستان در قالب انجام حفاری «آب ژرف» تصویب نمود.
دراینکه جزئیات و اهداف این پروژه چیست و تا چه حد راهگشای تأمین منابع آبی است، ابهاماتی وجود دارد و این سئوال مطرح است که انجام این طرح تا چه حد به واقعیت نزدیک است؟
آیا می‌تواند راهکار مناسب علمی و عملی برای تأمین منابع آبی در سیستان باشد و آیا واقعاً وقت آن رسیده که از آب¬های ژرف به عنوان منابع جایگزین فعلی استفاده کرد؟
آیا در صورت تحقق، فاجعه‌ی زیست‌محیطی یا فرونشست یا زلزله، حادث نمی‌شود؟
و آیا دلیل انتخاب، سیستان و بلوچستان از روی دل‌سوزی و حل مشکل مردم این منطقه، بوده یا این استان به عنوان آزمایشگاهی از بیم مخاطرات متصوره، انتخاب شده است؟
این‌ها سئوالاتی است که اغلب اهل فن، دلسوزان و دغدغه‌مندان سیستان را به خود جلب نموده است، بنابراین در نگارش حاضر، به صورت اجمالی به این موضوع خواهیم پرداخت.
ادامه دارد ...
