ستاد بحران و لحظات خوف و رجاء در پایش و هدایت سیلاب سیستان

عباس نورزائی 

نزدیک به یک ماه است که دستگاه‌های عضو ستاد بحران و کمیته‌های مربوطه در شهرستان‌های پنج‌گانه‌ی سیستان و همین‌طور مدیریت بحران استان، لحظات شبانه‌روزی خود را وقف پایش وضعیت بارندگی‌ها و سیلاب‌های متوالی در نقاط مختلف منطقه نموده‌اند.

با شنیدن هر خبری از بارش، خسارت و نارسایی، در فضای مجازی موجی از تهاجم به این خادمین مردم، منتشر می‌شود و گاه بعضی از افراد مغرض و یا مسئله‌دار، به فحاشی و هتاکی می‌پردازند، انگار که اینان دشمنان منطقه هستند و پست‌های مدیریتی استان و منطقه را غصب کرده و عملیات ضدمردمی انجام می‌دهند.

چهار سیلاب در سیستان، هدایت شد و هم اکنون پنجمین سیلاب که استمرار بیشتری داشته، در جریان است و خبرهای وحشتناکی از ورود ششمین سیلاب به‌گوش می‌رسد. بارندگی به‌یک‌باره و شدید و آب‌گرفتگی شهرها، هر لحظه از زندگی مدیران و یا دست‌اندرکاران در این شرایط، مشحون از اضطراب است و گاه ساعت‌ها و تا پاسی از شب، مجبورند در جلسات و یا اطراف رودخانه‌ها و عرصه‌های دریاچه، مناطق روستایی و محلات مختلف شهری حضور فعال داشته باشند و خستگی مفرطی از نظر جسمی و روحی را تحمل کنند.

دایک اطراف کوه‌خواجه را باز کنید تا سیلاب به دریاچه‌ی سِنگل راه یابد.

عباس نورزائی

در حالی‌که مردم سیستان زیر خروارها ریزگرد، دست و پا می‌زدند، دولت و مشخصاً خانم ابتکار با مشاوره‌های نادرستی که داده شد، اعتبارات گزافی را صرف ایجاد «طرح هامون کوچک» کردند و بدین‌منطور قریب به ۳۰۰۰ هکتار از عرصه‌ی هامون در اطراف کوه‌خواجه را با احداث یک دایک(سیل‌بند یا گوره)، محصور نموده و با اختصاص مقادیر زیادی از آب‌های اندکی که در چاه‌نیمه‌ها در اختیار داشتیم، آن را آب‌گیری و هر از چندی در اوج عُزلت مردم، فیلم‌هایی از آبادانی هامون و جازدن اشک‌زارها به عنوان نی‌زار، همه چیز را گل و بلبل جلوه می‌دادند و البته بدیهی است که از این اقدام در مکتوبات داخلی سازمان متبوع، به عنوان پایلوت پژوهشی روی هامون خشک، یاد می‌کردند و هم‌چنین بدیهی است که در هر نقطه از دریاچه‌ی هامون، آب حضور داشته‌باشد، موجب سرسبزی و نشاط‌انگیزی می‌باشد.

سه دستکاری خطرناک در بستر دریاچه‌های هامون و لزوم اقدامات لازم توسط مدیران بحران و سیاسی استان

عباس نورزائی

یک دستکاری غیراصولی توسط کشور افغانستان در هامون پوزک انجام داده و آن احداث سیلبند در مقابل تخت عدالت و طلایی ایران در مسیر آبی که به چونگ خرگوشی ما سرازیر می شود، است. علت تأخیر در آبگیری چونگ های خرگوشی و مسکه ای همین مطلب است که باید در یک همکاری بین المللی با والی نیمروز، این مسیر در اسرع وقت باز شود.دستکاری دوم، احداث دایک مرزی با اهداف انتظامی توسط مرزبانی در قلب دریاچه‌ی هامون است که چندی قبل تنها قسمتی از آن باز شده است و این اقدام یکجانبه نگر، مانع حرکت وسیع و طبیعی آب دریاچه به سمت ایران است.

سومین دستکاری سابقه ای دیرینه دارد و آن اینکه در مصب زهکش شیله، انتهای دریاچه‌ی هامون، در سال های قبل با هدف ایجاد مانع برای تردد قاچاقچیان در ادامه‌ی رودخانه‌ی شیله به سمت دریاچه، کانالی حفاری شد. این کانال سرعت تخلیه ی آب دریاچه را به سمت گودی زره در افغانستان، زیاد کرد و در سال ۱۳۷۶ مشکلاتی را به وجود آورد.

بعد از این فاجعه، سازمان آب منطقه‌ای استان، اقدام به احداث سدی خاکی در منطقه‌ی «چاه الله‌داد» بر روی رودخانه‌ی شیله کرد و دو بال نیز برای آن اجرا کرد تا آب دریاچه، ماند لازم را داشته باشد و پس از آب‌گیری عرصه ی دریاچه، از قسمت سرریز این سد، آب مازاد به گودی زره و با تأنی هدایت شود.

از هم اکنون لازم است تا با توجه به سالیان گذشته از خشکسالی، از سد و دو بال خاکی آن بازدید به عمل آید و اگر در نقاطی تخریب شده، قبل از رسیدن آب هامون به آن، ترمیم شوند.

سیستان، میدانی برای تمرین خشکسالی، سیلاب و اندکی بعد معضلی به نام «زهاب»

‍ عباس نورزائی

دشت سیستان، سرزمینی آبرفتی است که در اصطلاح زمین شناسی اش، در چاله ای معروف به «کاسه ی سیستان» متولد شده است.

دشتی که از سه طرف به وسیله‌ی دریاچه های هامون احاطه شده و از طرف چهارم در معرض جریان هیرمند و انشعاباتی از آن است که تو گویی چون رگ ها و مویرگ های  بدن یک انسان در نقطه نقطه‌ی آن جریان دارد.

با خشکسالی اش، بیست سال است ممارست کردیم و حالا سیلاب های اخیر و بارندگی‌های دیروز و دیشب و امروز و این مقطع از سال را هم تمرین کرده و می کنیم.

اما معضلی دیگر همواره با دشت سیستان، همدم بوده است و آن «زهاب» می باشد.

زهاب، اصطلاحاً به آبی گفته می شود که بستر خاک را اشباع می کند و گاه با استفاده از لوله های مویینه ی خاک، خود را به سطح می رساند، تبخیر می شود و نمک خود را بر سطح خاک باقی می گذارد و پدیده‌ای به نام «شوره زار» را خلق می کند، با این توصیف، «زهاب» و «شوره زار» از یک خانواده هستند.

چاه ژرف، این روزها در مقابل عظمت هیرمند، زانو زده است.

‍عباس نورزائی

کسی که غرق شده است، کفی را کوهی می‌پندارد و براین انگاره، بر آن دست می‌برد و بیش‌تر غرق می‌شود.

در اوج یأس و ناامیدی ناشی از حکومت خشک‌سالی در سیستان، طرحی بر زبان‌ها و نوشته‌ها زرق و برق یافت و عده‌ای با انگیزه‌های متنوع بر طبل اجرای آن کوفتند و اعتباری را صرف آن کردند.

کاری به گفته‌های دیگران و نوشته‌های آنها و مواضع جناحی و طایفه‌ای آنها ندارم، آنچه خود از نزدیک و از منابع دست اندرکار شنیده‌ام و تحلیل خودم است، برای اطلاع کارشناسان و مردم عزیز عرض می‌کنم:

تئوری استفاده از آب‌های ژرف در وزارت نیرو و بین صاحب نظران و دانش‌مندان آب موافقین و مخالفین فراوانی دارد. در حالی که اندیش‌مندان وزارت نیرو جزو مخالفین این طرح بودند، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اسلامی ایران، با نیت خیرخواهانه و ماهیت پژوهشی، این کار را با ضرب‌الاجل در سیستان و در نقطه‌ای مطالعه نشده، آغاز کردند.

صدای مهیب ترکیدن خانه‌های گنبدی سیستان به‌گوش می‌آید.

عباس نورزائی

لب به خاک سیستان که گذاشت، دومتر بالاتر از لبه‌ی رودخانه بود، زمین‌های منطقه‌ی چوتو تا محمدشاه‌کرم و سپس در ادامه، همه‌ی روستاهای حدفاصل جاده‌ی زهک- زابل تا شن‌زار بی‌بی‌دوست را درنوردید، بنجار را تخریب کرد و از ادیره به دریاچه‌ی هامون هدایت شد. خواب از چشم ساکنین شهر زابل ربود.

شهر زابل، از نظر توپوگرافیکی در چاله‌ای واقع شده است که از همه طرف در معرض خطر سیل‌بردگی قرار دارد. به همین دلیل برای سرریز جمعیت وانتقال آن، شهرجدید رامشار طراحی شد که به دلیل استقرار خشک‌سالی، این بیست سال از عمرش گذشت و سکنه‌ای به خود ندید.

در جهادسازندگی سیستان مسئولیت عملیات هدایت سیلاب و تخلیه‌ی روستاها با ۱۷۰ دستگاه کمپرسیِ به ارث رسیده از غنایم جزیره‌ی فاو، به عهده‌ی من و تیم جهادی‌مان بود.

شرایط رعب‌آوری در سیستان حاکم بود. سیلاب در نقاطی وارد مزارع خوشه‌داده‌ی گندم شده بود و روستاها را یکی پس از دیگری درمی‌نوردید. وقتی وارد روستا می‌شد، خانه‌های کاهگلی را ذوب می‌کرد، صدای مهیبی از ترکیدن گنبد خانه‌ها به گوش می‌رسید، کوپ‌کوپ تخریب، گوش سیستانیان را کر کرده بود و مردمی که قیمتی‌ترین اشیاء زندگی خود را برگرفته بر کمپرسی‌های امدادی ما سوار و به نقاط امن هدایت می‌شدند.

‍ لبظ دِیو چپِّه یَه/برگردان واژه ای که دیو خطاب به سپاه گفته، به معنی فرشته است.

عباس نورزائی

همواره در محیط‌های دانشگاهی، القاء می‌شد که اروپا و به‌ویژه آمریکا جزو سرزمین‌ها و نظام‌های آرمانی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هستند.

از ظاهر زندگی‌شان که بگذریم که در زرق و برق مادیات غرق و در توزیع درآمد یعنی عدالت اجتماعی کُمیت‌شان لنگ است، الآن پنجاه سال است که من با عقل خودم به عملکردشان نگاه می‌کنم، هنوز با توده‌ی گردویی شکل خودم درگیرم که به کدام ویژگی این کشورها، اعتماد کنم و کدامیک بارز است؟

در قصه‌های قدیمی سیستان که مادربزرگم تعریف می‌کرد و معروف به «آسوکه نیکی و بدی» بود، همواره از دیوها یاد می‌کرد و می‌گفت: «ننه لبظ دیو چپِه یه»، یعنی هرچه دیوها به زبان می‌آورند، عکس آن درست است، البته دیو سریال کلاه قرمزی هم همین‌طور طراحی شده است.

ما رسیدیم به اینکه شاه، طاغوت، ستم‌گر، عیاش، فاسد است، آمریکا از او حمایت کرد.

ما بی‌نهایت جنایات یک قوم خودخوانده‌ی یهودی را در فلسطین اشغالی چند دهه است به وضوح می‌بینیم، آمریکا آن را مدینه‌ی فاضله‌ی دنیا معرفی می‌کند.

ما صدام را متجاوز دانسته، هشت سال در مقابل او و تمام حامیانش به سرکردگی آمریکا دفاع جانانه کردیم، او بعد از هار شدنش و افتادن به جان خود آمریکا، از ترس خود، با او مقابله کرد.

جانیان دیگری که حب جاه و ریاست بر مردم داشتند با عنوان جعلی مجاهد، شما بخوانید منافق، چون گرگ گرسنه مردم ما را تکه پاره کردند و به صدام پناه بردند و عِرض نداشته‌ی خود را به او و اربابش آمریکا فروختند و جنایت کردند و به حرث نسل و آدم‌کشی پرداختند و می‌پردازند، آمریکا آنها را تروریست ندانست.

داعش را به عنوان بارزترین گروه تروریستی با تاریخ جدیدی در جنایت، روش‌های آدم‌کشی و رذیلانه‌ترین ترفندهای مقابله با مسلمین خلق کرد، اما با قدرت الهی سپاه پاسداران، محو شد.

مدیران بحران استان، از سوراخ طغیان رودخانه‌های سیستان، چندبار گزیده نشوند./ هشدار، هشدار، هشدار

عباس نورزائی

 

گلستان، لرستان و خوزستان، هر سه «ستان» دارند و همواره زاینده‌رود، کارون و هیرمند، از نظر آبی، «هم‌رژیم» بوده‌اند. این بار هیرمند با چهار دشت‌مال^[1] ، مدیران بحران استان را نرمش داد و گرم کرد، اما در بین همین دشت‌مال‌ها هم یکی قلب مدیران یادشده را به لحاظ آستانه‌ی خطر، به تپش انداخت.          

سیل پنجم سیستان، با دبی نسبتاً مناسب ولی مُزمن هم‌چنان ادامه دارد، اما مطلعیم که ارتفاع برف در حوزه‌های آب‌خیز سرشاخه‌های هیرمند، حائز توجه می‌باشد و با گرم شدن هوا، این ظرفیت برفی، یک کاتالیزور برای سرعت بخشیدن ذوب و جریان یافتنِ به‌یک‌باره نیاز دارد. 

       

به عمل کار برآید به سخندانی نیست./تحلیلی کوتاه بر عملکرد موهبتی استاندار سیستان و بلوچستان

عباس نورزائی

طی سال‌های اخیر شاهد حضور استانداران متعددی در استان سیستان و بلوچستان، استانی که همواره آخرین رتبه‌ی توسعه‌یافتگی کشور را یدک کشیده، بوده‌ایم. استاندارانی با خصوصیات مختلف، فرتوت، سیّاس، جنگی، حرّاف، حزبی محض، معلم‌منش، هوادار استخر، دوبه‌هم‌زن، کارگاهی، تشنه‌ی امیرکبیرشدن، خرمگس معرکه و القصه انواع و اقسام صفات مثبت و منفی که بر یک مدیر سیاسی مترتب است.

نسبت به دوتای آخری که یکی بسیار حرف می‌زد و ایده‌های متنوعی که می‌شنید و می‌خواند بلافاصله بر زبان می‌راند و برای جامعه، توقع ایجاد می‌کرد و مردم را در حسرت اجرای آن‌ها می‌گذاشت، این یکی یعنی مهندس موهبتی، از ویژگی‌های مثبت فراوانی برخوردار است.

گرچه ایشان در ابعاد مختلف کاری دارای عمل‌کردی عمل‌گرا می‌باشد، اما در این نوشتار فقط به یک موضوع یعنی «توسعه‌ی صنایع گوشت» در استان می‌پردازم:

مدت‌ها است در رابطه با وجود ظرفیتی عظیم و منحصربه‌فرد در این استان و سرمایه‌گذاریِ صورت‌گرفته، قلم زده‌ام، در رسانه‌ها منعکس و گاه به حسب وظیفه‌ی دولتی یا اخیراً در بخش خصوصی مستقیماً خطاب به مسئولین مربوطه نوشته و یا حضوری توضیح داده‌ام، اما طی سال 1397 با شخصیتی روبرو شدیم که در استانداری، این ظرفیت را ادراک کرد و برای آن حسابی ارزشی باز کرد و بر تسهیل و مناسب‌سازی بستر آن پای‌کوبید و ابرام داشت و او موهبتی، استاندار جوان، فعال و با نگاه بلند و عمل‌گرای سیستان و بلوچستان است.

همواره با پیگیری‌هایی که قبلاً انجام می‌شد، مراحلی از یک فرآیند طی می‌شد و بعد سر اصلی این رشته به استانداری ختم می‌شد و در همان جا بدون اقدام، بدون نتیجه، خاتمه می‌یافت.

شبکه هامون و لزوم اشراف مدیران آن به مسائل استان

عباس نورزائی

گرچه مدیران نمی‌توانند به همه‌ی مسائل یک استان و یا حوزه‌ی تحت اقدام خود، اشراف داشته باشند ولی لزوم استفاده از اتاق‌های فکر و کارشناسان مشاور موضوعی، برای این دسته از مدیران، مبرهن است.

در صفحه‌ی اینستاگرام برادرم جناب آقای محمود کردستانی، مدیر صدا و سیمای مرکز زاهدان، اظهار نظری عجیب خواندم که در این یادداشت اندکی به آن می‌پردازم:

«خدا رو شکر در افغانستان باران آمد و آب به سیستان رسید. اما با همه‌ی تشنگی‌های سیستان آمادگی استفاده و بهره‌برداری از این نعمت الهی را نداریم!!! آقایون مجبورن اجازه ندن تمام این آب وارد کشور و سیستان بشه! جرأت نمی‌کنن دریچه‌ها رو کامل باز کنن، این درد نیست؟! »

بسیار خوب، به‌نظر می‌رسد ایشان از سر دلسوزی چون فراوان آحاد جامعه که در فضای مجازی مطلب می‌نویسند و اظهار نظر می‌کنند، برداشت خودش از مدیریت سیلاب را این‌چنین ادراک کرده‌اند.