دهکده‌ی گاوداران زاهدان در معرض تصمیمات غیرکارشناسانه‌ی جناحی

یادداشت/ عباس نورزائی

کشف پیکرک‌های فراوان گاو سیستانی در محوطه‌ی باستانی شهرسوخته‌ی سیستان، اثبات کرد که خاستگاه این نژاد برتر گوشتی کشور، نیزارهای هامون می‌باشد، بنابراین یک تاریخ 5000 ساله‌ی سنددار برای این ادعا وجود دارد.

وجود قریب به 170 روستای جزیره‌ای در دل دریاچه‌ی هامون که در اصطلاح محلی موسوم به «تختک» هستند که نزدیک به 180000 رأس گاو سیستانی در آن پرورش می‌یافته‌اند، نشان از وجود بی‌انکار قشر اجتماعی «گاوداران سیستانی» از دیرباز در این منطقه دارد. در هیچ نقطه‌ای از کشور، با حضور و وجود چنین قشری در طبقه‌بندی اجتماعی مواجه نیستیم. گاوداران سیستانی، متخصص‌ترین پرورش‌دهندگان دام هستند که «با دام زندگی می‌کنند و آنها را پرورش می‌دهند»، به دیگر سخن شغل آنها به جان آنها بسته است.

با دست‌کاری‌های بشر در بالادست رودخانه‌ی هیرمند، مدیریت ناصحیح آب در منطقه‌ی سیستان و نگرش غلط سیاسی در خارج و داخل کشور، جمعیت قابل توجه گاوداران سیستان، بالاجبار تختک‌ها را رها کرده و به حواشی شهرهای زابل، زاهدان، خاش و چناران خراسان برای ادامه‌ی زندگی رو آوردند.

حضور این تولیدکنندگان آباء‌و‌اجدادی در شهرها باعث شد تا مسئولین جهادسازندگی در دهه‌ی اول انقلاب، تدبیری بیندیشند که فضای زندگی و تولید آنان همچون سایر موارد مشابه و منطبق با استانداردهای جهانی، مُدغم در هم و در «دهکده‌های دامپروری» سامان گیرد. بنابراین «دهکده‌ی دامپروری افتخارآباد خاش» و «دهکده‌ی دامداری‌های شهرستان زاهدان» به موجب قانون، با اعتبارات دولتی و مشارکت خود مردم، احداث شد و کلیه‌ی گاوداری‌هایی که در بستر فیزیکی این دو شهر پراکنده بودند، در آن‌ها تجمیع شده، بخش قابل توجهی از امکانات و خدماتی که نیاز بود، برای آنان مهیا شد و به طور مثال در دهکده‌ی دامداران زاهدان قریب به 600 واحد «مسکونی- تولیدی» احداث گردید.

گرچه دهکده‌ی گاوداران زاهدان، در تأمین روزانه 50 تن شیر شهر زاهدان و گوشت کشور، نقشی انکارناپذیر دارد و خود این مجتمع‌ از مصادیق بارز اقتصاد مقاومتی بوده و  بخشی از اشتغال را سامان داده‌ است، اما گاه با مداخلات سلیقه‌ای، جناحی، نه علمی و اصولیِ بعضی از مدیران شهرستان زاهدان روبرو بوده‌اند که آخرین آن مربوط به نگرش «فرمانداری زاهدان» به این دهکده می‌باشد.

فرماندار محترم زاهدان معتقد است که «اینجا باید یا دامداری باشد یا محل زندگی ساکنین» که بد نیست این نگرش را مورد واکاوی بیشتر قرار دهیم:

1-‌ آمار فریاد می‌کشد که بیش از 85 درصد واحدهای دامپروری شیری و گوشتی استان سیستان‌و ‌بلوچستان، تعطیل هستند و آنهایی هم که دایرند، عمدتاً زیر ظرفیت کار می‌کنند. آیا تا کنون مدیران ارشد کشور، چرایی این پدیده را مورد بررسی قرار داده‌اند؟ از عدم تأمین نهاده‌های دامی و در رأس آنها عدم تأمین گوساله در کشور که بگذریم، یکی از مهم‌ترین دلایل، مربوط به هزینه‌های سرباری این واحدها ناشی از تفکیک نیروی کار با مدیریت و مالکیت در این واحدها می‌باشد. بنابراین اگر تولیدی در کشور برای محصولات هدف این دامپروری وجود دارد، مربوط به واحدهای سنتی است نه صنعتی.

2-‌ به استناد قانون «نظام دامپروری کشور»، به واحدهایی که کمتر از 20 رأس گاو شیری، کمتر از 50 رأس گاو پرواری و کمتر از 200 رأس گوسفند و بز را مورد پرورش قرار می‌دهند، «دامداری سنتی» اتلاق می‌شود، بنابراین واحدهای یادشده می‌توانند در بستر فیزیکی روستاها و دهکده‌ها به فعالیت تولیدی بپردازند و مشمول رعایت فواصل قانونی زیست‌محیطی نمی‌باشند.

3-‌‌ به موجب قانون انتقال دامداری‌ها و مرغداری‌های داخل محدوده‌ی شهرهای با بیش از پنجاه‌هزار نفر جمعیت، دامداری‌های ذکر شده از بدنه‌ی شهر زاهدان جدا و در دهکده‌ی گاوداری‌ها، تجمیع شده‌اند. بدیهی است کمیسیونی به ‌مسئولیت استاندار و باعضویت رئیس سازمان جهادسازندگی استان، مدیرکل مسکن‌و‌شهرسازی استان، رئیس سازمان کشاورزی استان، مدیرکل ‌صنایع استان، مدیرکل منابع‌طبیعی استان، مدیرکل حفاظت محیط‌‌‌زیست استان، رئیس سازمان برنامه‌و‌بودجه استان، فرماندار و شهردار زاهدان، به موجب همان قانون مجری این پروژه بوده‌اند و قاعدتاً امروزه در مقابل هر تغییری نسبت به این دهکده، مسئولیت مدنی دارند.

4-‌ در این دهکده، حدوداً 600 واحد مسکونی – تولیدی احداث شده است که در حال حاضر قریب به 400 واحد گاوداری شیری و پرواری در آن کاملاً فعال بوده، تولیدی اقتصادی دارند و این دهکده در خارج از شهر زاهدان قرار دارد و از حیث میزان اشتغال و میزان تولید شیر و گوشت نیز حائز اهمیت می‌باشد.

حال با توجه به اینکه این دهکده به موجب قانون و با رعایت شرایط مندرج و با اذن استاندار وقت و مسئولین ذی‌صلاح، از جمله خود فرمانداری دایر گردیده و حلّال بخشی از مشکلات مملکت می‌باشد و دقیقاً در راستای اجرای منویات رهبر معظم انقلاب و تأکیدات ریاست محترم جمهوری به‌رغم همه‌ی مشکلاتی که پیش رو دارند است و ادامه‌ی حیات می‌دهد، چرا مغضوب درگاه فرماندار محترم زاهدان قرار گرفته؟، سئوالی است که ذهن همه‌ی کارشناسان اموردام و دامداران استان را به خود مشغول نموده است.