روش‌های نوین آبیاری کشاورزی، مکمل تلاش‌های تأمین آب در استان سیستان و بلوچستان
عباس نورزائی
البته به‌نیکی می‌دانیم که آبادانی در منطقه‌ی سیستان، مرهون آورده‌های هیرمند بوده است، در غیر این‌صورت هر نقطه از دنیا که کمتر از 110 میلی‌متر بارندگی داشته باشد، کویر نامیده می‌شود، پس بی‌دلیل نیست که سیستان را گاه «کویر سیستان» می‌گویند. سایر نقاط استان نیز با اندکی افزایش در میزان بارندگی، به‌دلیل ضعف در استحصال و نگه‌داشت رواناب‌ها و ضعف در ترویج روش‌های نوین آبیاری، ریزش‌های جوی را به‌هدر می‌دهیم.
اخیراً در استان گلستان، از مزرعه‌ی یک هکتاری یکی از وابستگان، بازدیدی داشتم، او الگوی کشت زمین خُرد خودش را از کشت خیار و گوجه به توت‌فرنگی و سیر، تغییر داده و سطح زیر کشت را نیز از یک هکتار به سه هکتار افزایش داده بود و اغلب اوقات بدون لباس کار دیده می شد، درآمدش افزایش پیدا کرده و این مهم را در مهمانی دادن، توسعه‌ی ساختمان مسکونی، خودرو و سایر رفاهیاتش به‌وضوح دیده می‌شد.
با ساده‌ترین روش، آب زه را از طریق یک چاهک، مستقیماً به سیستم کم‌خرج لوله‌های تِیپ هدایت می‌کرد و بدون زحمات طاقت‌فرسای روش‌های قبلی آبیاری، زمین سه برابر شده‌ی خود را با همان مقدار آبی که قبلاً برای یک هکتار دراختیار داشت، آبیاری می‌کرد.
در شهرستان هیرمند، به‌سبب کاری پژوهشی از قریب 30 مزرعه‌ای که چند سال قبل، توسط جهادکشاورزی برای‌شان سیستم آبیاری تحت‌فشار اجرا شده بود، بازدید داشتم، اغلب کشاورزان، لوله‌ها را جمع‌آوری کرده و در گوشه‌ای از مزرعه دپو کرده بودند و در پاسخ به سئوال حقیر که چرا استفاده نمی‌کنید؟ یکی از کشاورزان صادق گفت: «عموجان مهندسای کشاورزی خیلی اصرار داشتند که ما می‌خواهیم سیستم اجرا کنیم، همین گوشه را دادم که برای خودشان سیستم اجرا کردند».
با تعمق در این بیان شیوا و صادقانه‌‌ی کشاورز سیستانی، به این نتیجه رسیدیم که دستگاه‌های اجرایی، جای خدمات‌گیرنده را با جای پیمان‌کاران اجرا، اشتباه می‌گیرند یا بهتر بگوییم جابجایی اهداف صورت می‌گیرد. طرح‌هایی را سالیانه به تصویب می‌رسانند تا پیمان‌کاران طرف قرارداد و هم‌دم، بی‌کار نشوند نه جامعه‌ی هدف اصلی.
مهم‌ترین نیاز کنونی کشور، خصوصاً استان کم‌بارانی مثل سیستان و بلوچستان، اجرای سیستم‌های نوین کم‌هزینه و ارزان برای کشاورزان است تا بتواند میزان آب اندک حقابه‌ی آنان را مضاعف کند و رفاه بیش‌تری را عایدشان نماید.
در همین ارتباط با مقاومت کشاورزان در مقابل این مهم روبر خواهیم بود که باید اعتبارات بخش ترویج و آموزش کشاورزان ارتقاء یابد، طرح‌های آبیاری برای کشاورزان داوطلب و پیش‌رو به مورد اجرا گذاشته شود و با یک برنامه‌ی پوششی، همه‌ی کشاورزان استان از آن بهره‌مند شوند.
این نقیصه در کنار طرح انتقال آب با لوله به مزارع سیستان نیز وارد است، چرا که با اعتبارات این طرح صرفاً آب با لوله به سر مزرعه انتقال می‌یابد، اما در این طرح برای اجرای سیستم تحت فشار آبیاری مزرعه، اعتباری پیش‌بینی نشده است که لازمه‌ی تکمیل این طرح، پرداختن وسیع و سریع به این امر از ضروریات است.
